Ostali nazivi: -; engleski naziv: apple; njemački naziv: apfel; latinski naziv: Malus.
Iako je tamo izazvala mnogo nevolja, jabuka, koja je po legendi stigla iz raja, ipak, ima status rajskog voća. Jabuke su simbol vječne mladosti. Ova namirnica je pijedestal voća svake hranidbene piramide, kako po energetskim vrijednostima, tako i po brojnim nutritivnim vrijednostima.
Pozitivna svojstva jabuke poznata su još od davnina, a istorijski podaci govore o njima još od 500. godine p.n.e. Jabuke potiču sa prostora centralne Azije, a s vremenom su se počele uzgajati i kultivirati širom Azije i Evrope. Tokom sedamnaestog vijeka evropski kolonisti su je prenijeli na prostore Sjeverne Amerike. Danas predstavlja voće koje je najviše uzgajano i kultivirano, više od bilo koje druge voćke u svijetu. Vremenom je nastalo mnoštvo sorti, čak oko 10 000 postoji do danas, a drevna sorta jabuke Malus sieversii, može se i danas naći na predjelima centralne Azije, odakle je i potekla.
Jabuke možemo razlikovati po slatkoći ili kiselosti. To su dve glavne odlike. Vjerovatno ste se puno puta našli kako čujete komentare o tome kako neko više voli slatke od kiselih jabuka ili obrnuto. Pored navedenog, vrednuje se još dosta odlika. Pa tako možemo pričati o njihovoj sočnosti, aromi, konzistentnosti, obliku, boji i veličini. Kod nas u prodaji su najpoznatije sorte idared jabuke, granny smith, crveni delišes, zlatni delišes, jonagold i još mnoge druge. Ovo su svjetski poznate klase na tržištu i kultiviraju se masovno, a neke od njih i na našim prostorima. Mogu se naći bilo gdje u prodaji, u supermarketima, zelenim pijacama, a ono što je najbolje od svega cijena im je pristupačnija od bilo kog drugog voća. Za ovakve klase bitno je pomenuti još dodatne, ali nažalost neizbježne faktore (pakovanje, hlađenje, transport, korištenje pesticida) koji utiču i na njihovo kultiviranje i same njihove otpornosti prilikom transportovanja čime umanjuju kvalitet svježine voća. Stoji i činjenično stanje da ove klase u proizvodnji mogu biti podvrgavane mnogim pesticidima, pa u tom slučaju, ako želite da to baš bude zdrava namirnica unesena u vaš organizam, onda se ograničite na domaće sezonske plodove jabuka iz vaših ili obližnjih voćnjaka ili ih kupujte na zelenim pijacama od lokalnih proizvođača.
Nutritivna vrijednost
Danas se jabuka i u zvaničnoj medicini smatra jednom od najzdravijih namirnica. O tome govori i stara Velška poslovica „Jedna jabuka na dan, drži doktora dalje od nas…“. Nutricionsiti širom svijeta je preporučuju kao namirnicu u svojim dnevnim menijima zbog njenih nutritivnih vrijednosti. Jabuke treba jesti prije jela ili nekoliko sati poslije, pošto budi apetit svojim visokim procentom vode u kojoj su rastvoreni različiti sastojci. Ukoliko se jabuka uzima na prazan stomak, prolazi kroz želudac za 15-20 minuta, a ako se kombinuje sa drugom hranom, ostaje u želucu nekoliko sati. Kada se jede na prazan stomak tijelo brže apsorbira sva pozitivna svojstva koja ona može da ponudi.
Najkorisniji sastojci jabuke nalaze se u kori, stoga je velika greška guliti jabuku, kako se često servira deci. Samo jedna jabuka dnevno osigurava dobar unos vitamina C, A, E, B1, B2, B6, beta-karotena, kalijuma, kalcijuma, fosfora, magnezijuma i gvožđa. Iako sadrži ugljene hidrate, jabuka ima malu energetsku vrednost pa je pogodna za dijetalnu ishranu. Od navedenih minerala ima najviše kalijuma, a to omogućava organizmu bolje čišćenje od štetnih tvari i bolje izlučivanje suvišne vode.
Ostali nutrijenti prisutni su bar u minimalnoj količini. Može se kombinovati i sa drugom hranom, da bi se upotpunio vaš određeni nutritivni profil.
Jabuke su bogate antioksidantima, vlaknima i flavonoidima. U sebi sadrže i fitonutriente, produkte nastale od fitohemijskih reakcija karekterističnih za voće i povrće. Fitohemijske reakcije su prirodne u biljci i ne zavise od čovjeka. Fitonutrjienti u jabuci javljaju se u obliku polifenolinih jedinjenja koji štite tjelo od štetnih efekata slobodnih radikala. Do danas informacije o fitonutrijentima i njihovim pravim nutritivnim vrijednostima, kao i uticaj na zdravlje organizma su još u fazi ispitivanja. Kao što smo naveli, jabuke su bogate vlaknima, a svi znamo koliko su vlakna bitna u ishrani. Osim što smanjuju rizik od dobijanja mnogih bolesti, one ubrzavaju metabolizam, čiste crijeva, smanjuju holesterol i izbacuju štetne materije iz organizma. Karakteristično za jabuku je posebno vlakno koje ona sadrži, a to je pektin. Pektin ima rastvorljiva fermentabilna i viskozna svojstva, koja uvelike utiču i doprinose zdravlju organizma. Zbog svojstva pektina posebno se preporučuju osobama pri mršavljenju. Jabuka srednje veličine sadrži oko 4 grama vlakana.
Najnovija istraživanja su dokazala koliko polifenoli jabuke pozitivno utiču na regulaciju šećera u krvi. Jedan od najpoznatijih flavonoida prisutnih u jabuci, kvercetin, čiji je uticaj na zdravlje širokog opsega, može da utiče na određene enzime koji vrše raspad kompleksnih ugljenih hidrata na proste šećere. Većina polifenola u jabuci ima i funkcije antioksidansa, tako da ne iznenađuje ogromna količina istraživanja o antiokisdativnom djelovanju jabuka na organizam čovjeka. Jabuka ima posebno antioksidativno dejstvo na ćelije membrane masti. Ovaj uticaj je važan zbog toga što oksidacije ćelija masti utiču na kardiovaskularni sistem. Oksidacija ovih ćelija može da dovede do začepljenja arterija i drugih kardiovaskularnih bolesti. Mnoga istraživanja se vrše o djelovanju antioksidanasa jabuke na organizam u smislu prevencije i smanjenja rizika od dobijanja mnogih kancera.
Jabuke - Detaljne nutritivne vrijednosti
Nutrijent | Mjerna jedinica jed. | Količina |
---|---|---|
Energetska vrijednost | kcal | 52 |
Masti | g | 0,17 |
- zasićene masne kiseline | g | 0,028 |
Mononezasićene masne kiseline | g | 0,007 |
Polinezasićene masne kiseline | g | 0,051 |
Ugljeni hidrati | g | 13,81 |
Vlakna | g | 2,40 |
Proteini | g | 0,26 |
Ukupno šećera | g | 10,39 |
Vitamin A | μg | 54,00 |
Vitamin D | μg | 0,00 |
Vitamin E | mg | 0,18 |
Vitamin K | μg | 2,20 |
Vitamin C | mg | 4,60 |
Vitamin B6 (Piridoksin) | mg | 0,041 |
Vitamin B12 (Kobalamin) | μg | 0,00 |
Vitamin B1 (Tiamin) | mg | 0,017 |
Vitamin B2 (Riboflavin) | mg | 0,026 |
Vitamin B3 (Niacin) | mg | 0,091 |
Vitamin B5 (Pantotenska kiselina) | mg | 0,061 |
Kalijum (K) | mg | 107,00 |
Kalcijum (Ca) | mg | 6,00 |
Fosfor (P) | mg | 11,00 |
Magnezijum (Mg) | mg | 5,00 |
Željezo (Fe) | mg | 0,12 |
Cink (Zn) | mg | 0,04 |
Bakar (Cu) | mg | 0,027 |
Mangan (Mn) | mg | 0,035 |
Selen (Se) | μg | 0,00 |
Kupovina i čuvanje
Jabuke se mogu jesti sirove, mogu se kuvati, sušiti, upotrebljavati kao dodatak milionima specijaliteta. Njena svojstva se najbolje iskoriste i apsorbuju u tijelu, ako se jede sirova. Svježe cijeđen sok od jabuke ima isto blagotvorna dejstva, ali cijeđenjem jabuke lišavamo se određene količine fitonutrijenata i vlakana koje se nalaze u sirovoj voćki.
Kada gledamo po cijenama ostalog voća jabuke su jedno od najpristupačnijeg voća. Što se tiče sezona dostupne su tokom cijele godine. Kao voće vrlo su otporne i mogu se skladištiti čak i nekoliko mjeseci prije prodaje. Čak i nakon kupovine, mogu se dugo čuvati da bude svježe. Mogu se čuvati i u frižideru u odjeljcima voća i povrća, samo što se, u tom slučaju preporučuje čuvanje u papirnim vrećicama, jer jabuke tokom dužeg vremena na nižim temperaturama otpuštaju plin etilen. On uzrokuje brže kvarenje i propadanje ostalog voća i povrća.
Kada kupujete jabuke, dobro pogledajte svaki plod. Tražite plodove pravilnog oblika, bez oštećenja i jake boje. Mjesta na kojima se nalazi promjena boje, poput modrice, omekšaju i brže propadaju. Pjege i rđasta oštećenja takođe nisu pokazatelji zdravog ploda. Oštećenja od bolesti i štetočina su najlakše vidljiva pa takve plodove uopšte nemojte uzimati u obzir. Jabuke se mogu čuvati na sobnoj temperaturi ili u frižideru.
Uticaj na zdravlje
Samo dve jabuke nedjeljno dovoljne za smanjenje rizika od dijabetesa. Jabuke takođe pružaju zaštitu od kardiovaskularnih bolesti i popravljaju krvni pritisak, nivo lipida i antioksidansa u krvi. Osim toga, smanjuju mogućnost moždanog udara za čak 50%. Za zube jedna jabuka ima isti efekat kao i pranje zuba, pošto pomaže uklanjanje naslaga hrane između zuba, a i stimuliše desni i podstiče lučenje pljuvačke koja spira plak. Jabuke su odlična prevencija za nekoliko vrsta kancera, među kojima su rak usta, creva, dojke, jednjaka, bubrega, prostate i jajnika. Sok od jabuke pozitivno utiče na zdravlje mozga uključujući i sprečavanje mentalnog propadanja izazvanog starenjem. Svima koji se bore sa gubitkom kilograma jabuke su najbolji saveznici pošto ubrzavaju metabolizam.