Cvekla (cikla) – Kalorije i nutritivne vrijednosti

Ostali nazivi: cikla; engleski naziv: beetroot, beet; njemački naziv: Rote Bete; latinski naziv: beta vulgaris.

Cvekla, često zvana i cikla je vrsta povrća i plod/korijen istoimene dvogodišnje biljke. Konzumira se svjež ili kuvan korijen biljke, koji je karakteristične tamno crvene do ljubičaste boje, te veoma specifičnog okusa. Ljudi je obično ili vole ili ne vole. Siromašna je kalorijama ali je zato bogata pojedinim mineralima posebno manganom, te vitaminima B grupe. Lišće je takođe jestivo iako se danas ono relativno rijetko konzumira.

Istorija i uzgoj

Nepoznato je porijeklo cvekle. Postoje dokazi da je korištena još u neolitu na području današnje Holandije, a u isto vrijeme je bila popularna na području starog Egipta. Stari tekstovi iz Asirije tvrde da je uzgajana u Visećim vrtovima Vavilona, što naravno nije pouzdana informacija, jer se u stvari ne zna da li su Viseći vrtovi Vavilona uopšte postojali.

Bila je popularna među Starim Grcima i Rimljanima, te se vjerovalo da ima izuzetna ljekovita svojstva. Koristila se kao laksativ te za liječenje temperature i groznice. U to vrijeme počinje da se koristi kao salata…

Ipak treba napomenuti da tadašnja cvekla nije bila kao danas, više je ličila na mrkvu. Pažljivo biranje i planiranje sorti dovelo je cveklu do današnjeg okruglog i cilindirčnog oblika.

Moderna cvekla se prvi put pojavljuje tokom 16. i 17. vijeka u Evropi. Tokom tog perioda postaje izuzetno popularna u Centralnoj i Istočnoj Evropi. Tada postaje popularno i poznato rusko jelo bazirano na cvekli – Boršč.

Dolaskom industrijalnog doba i početkom konzerviranja namirnica, cvekla biva jedna od prvih namirnica koja se masovno konzervira načinom kiseljenja. Tokom drugog svjetskog rata i nekoliko godina poslije, cvekla je u pojedinim područjima u stvari bila jedna od rijetko dostupnih konzerviranih namirnica.

Danas je cvekla popularna širom svijeta. Koristi se kao salata, neki je prže, u Americi boje i kisele kuvana jaja sa njom. U Rusiji je sastavni dio mnogih jela, a kod nas na Balkanu (Srbiji, Crnoj Gori, Hrvatskoj i BiH) najčešće je srećemo u zimnici, a konzumiramo uz razne čorbe, posebno pasulj, kao salatu.

Postoji dosta tipova cvekli, iako su kod nas najpopularnije jarko crvene i ljubičaste, postoje cvekle žute, bijele, smeđe i sličnih boja. Pa su tako neke najpoznatije vrste „Albino“, „Bikova krv“, „Chioggia“, „Formanova“, „Egipatska“ i „Detroitska tamno crvena“.

Što se tiče samog uzgoja, reći ćemo samo da vrlo dobro uspjeva na cjelokupnom području Balkana. Voli dosta svjetlosti, plodna, restresita i dobro nađubrena zemljišta, te solidnu količina padavina. Sije se na razmak od oko 50 cm, i to najčešće tokom proljeća. Kako uzgoj cvekle ipak prevazilazi obime ovog članka, tako preporučujemo da o sadnji cvekle ipak potražite više informacija na nekom specijalizovanom agrarnom portalu.

Kalorije i nutritivne vrijednosti

Ovdje navodimo kalorije i nutritivne vrijednosti svježe cvekle. Sam korijen je siromašan kalorijama. 100 grama svježe, sirove cvekle ima oko 43 kalorije. Te kalorije dolaze i 9,56 grama ugljenih hidrata, 0,17 grama masti, te 1,61 grama proteina. Od 9,56 grama ugljenih hidrata 6,76 grama otpada na šećere, a 2,8 grama na vlakna.

Cvekla je relativno bogata vitaminima i proteinima. Ima beznačajne količine vitamina A, međutim zato sadrži skoro sve vitamine B grupe, a u 100 grama cvekle ima 27% dnevnih potreba organizma za vitaminom B9. Sadrži i nešto vitamina C, međutim termičkom obradom i kišeljenjem taj vitamin biva skoro sasvim uništen.

Bogat je izvor minerala. Pa tako sadrži 2% dnevnih potreba kalcijuma, 6% dnevnih potreba željeza i fosfora, 6% dnevnih potreba magnezijuma, 16% dnevnih potreba mangana, 7% dnevnih potreba za kalijumom, 5% za natrijumom i 4% za cinkom.

Sadrži i male količine kobalta. 87% cvekle čini voda.

Za detaljne nutritivne vrijednosti konsultujte tabelu ispod…

Cvekla (cikla), svježa - Detaljne nutritivne vrijednosti

NutrijentMjerna jedinicaKoličina
Energetska vrijednostkcal 43
Ukupno proteinag1,61
Ukupno ugljenih hidratag9,56
Ukupno mastig0,17
– od toga: zasićene masne kiselineg0,027
Dijetalna vlaknag2,8
Holesterolmg0
Vodag87,58
Ukupno šećerag6,76
Mononezasićene masne kiselineg0,032
Polinezasićene masne kiselineg0,060
Vitamin AIU33
Vitamin B1 (Tiamin)mg0,031
Vitamin B2 (Riboflavin)mg0,040
Vitamin B3 (Niacin)mg0,334
Vitamin B6 (Piridoksin)mg0,067
Vitamin B12 (Kobalamin)mcg0
Folatimcg109
Vitamin B5 (Pantotenska kiselina)mg0,155
Vitamin Cmg4,9
Vitamin DIU0
Vitamin Emg0,04
Vitamin Kmcg0,2
Kalcijum (Ca)mg16
Željezo (Fe)mg0,80
Magnezijum (Mg)mg23
Fosfor (P)mg40
Kalijum (K)mg325
Natrijum (Na)mg78
Cink (Zn)mg0,35
Bakar (Cu)mg0,075
Mangan (Mn)mg0,329
Selen (Se)mcg0,7
Vrijednosti navedene u tabeli odnose se na količinu od 100 grama namirnice.


Uticaj na zdravlje

Cvekla ima mnogostruk uticaj na zdravlje onih koji je konzumiraju. Istraživanja su pokazala da smanjuje krvni pritisak, te sprječava razvoj kardio vaskularnih bolesti. Kako je poznato, cvekla sadrži jedinjenja poznata pod nazivom betaini, a betaini smanjuju koncentraciju homocisteina u krvi koji može biti štetan za krvne sudove. Ipak zadnja tvrdnja još nije detaljno proučena i dokazana.

Jedno zanimljivo istraživanje pokazalo je da sportisti koji konzumiraju cveklu imaju bolje performanse, te im se povećava izdržljivst.

Boja cvekle dolazi iz supstance zvane betanin. Kako betanin nije razgradiv u našem organizmu, tako je moguće da prevelik unos cvekle, oboji stolicu i uzrokuje paniku i strah. Ipak treba znati da betanin nije štetan i da će se boja stolice nakon nekog vremena vratiti u normalu.

Naučnici sa univerziteta Wake Forest su utvrdili da konzumacijom soka od cvekle, povećavamo priliv kiseonika u mozak, što može usporiti progresiju demecije kod starijih osoba.

Osobama sa dijabetesom, cvekla može biti dosta blagotvorna, jer sadrži alfa-lipoinsku kiselinu, antioksidans, koji može pomoći snižavanju glukoze u krvi, te povećati osjetljivost na inzulin.

Cvekla sadrži i holin, supstancu sličnu vitaminima B, za koju je dokazano da djeluje protu-upalno. Ista supstanca poboljšava san, oporavak mišića, poboljšava pamćenje i učenje.

Zbog sadržaja vlakana, blagotvorno utiče i na varenje.

Kupovina i čuvanje

Prilikom kupovine potrebno je birate čvrste plodove srednje veličine, bez oštećenja. Što intenzivnija boja to ukusnija cvekla. Svježinu možete prepoznati samo ako cvekla ima lišće, a ako nema onda nećete znati dok je ne rasječete.

Čuva se u frižideru u plastičnoj kesi i tako može trajati do 3 nedelje. Praktično je dostupan u svima supermarketima.

Ako ste kupili konzerviranu cveklu, nju nakon otvaranja možete čuvati u frižideru i do mjesec dana.

Upotreba

Kao što smo rekli kod nas se cvekla najčešće konzumira kao svježa salata, kisela salata tokom zime, a isto tako je popularan i njen sok. Ipak treba reći da se cvekla može konzumirati na još mnogo načina…

Tako npr. zelene mlade listove cvekle možemo dodati sirove u salate. Starije listove možemo kuvati i spremati poput španaća ili blitve.

Na zapadnim trpezama je česta jednostavno kuvana cvekla, koja se konzumira topla sa maslacem.

U Americi je popularno jelo u kojem kuvana jaja potapamo u tekućinu u kojoj je bila kisela cvekla te ih ostavljamo da prenoće. Takva jaja dobijaju izuzetno zanimljivu rozu boju. Takođe u Americi prave od nje vino.

U Australiji je dodaju u hamburgere. Poljaci i Ukrajinci od kuvane narendane cvekle i hrena prave vrstu salate koju zovu tsvikli. U to često dodaju i sok od limuna, jabuke, suvo vino, peršun, kim i klinčiće.

Rusi i Ukrajinci prave od nje čorbe od kojih je najpopularnija i najpoznatija boršč.

Recept za kiselu cveklu (bez konzervansa)

Potrebno

  • 8 kg cvekle;
  • 2 l sirćeta 9%;
  • 6 l vode;
  • 700 grama šećera;
  • 4 supene kašike soli;
  • tegle;
  • celofan;
  • gumice.

Priprema

  1. Cveklu oprati.
  2. Staviti cveklu u lonac i preliti kompletno vodom.
  3. Staviti na vatru i kuvati, kad prokuva otkriti.
  4. Ne kuvati previše, na ubod viljuške mora biti lagano tvrda.
  5. Skinuti sa vatre i ohladiti.
  6. Oguliti cveklu.
  7. Narezati je na kolutove.
  8. U šerpu staviti sirće, vodu, so i šećer, zatim to staviti da prokuva.
  9. Oprane tegle staviti u rernu da se ugriju na 150 stepeni celzijusa.
  10. Kad smjesa u šerpi prokuva, dodati narezanu cvekli i kuvati 10 minuta.
  11. vruću cveklu stavljati u tegle, preliti vrućom vodom u kojoj je kuvana.
  12. Ostaviti da se ohladi. Čuvati na hladnom i tamnom mjestu.

Napomena: Mjere možete i prepoloviti, te napraviti manju količinu kisele cvekle.

Reference:

Povezani članci