Fosfor

Fosfor je hemijski element sa simbolom P i atomskim brojem 15. Fosfor je nemetal kojeg zbog visoke reaktivnosti u prirodi ne možemo pronaći u čistom stanju. Fosfor je esencijalan za sav život, sva do sada poznata živa bića trebaju fosfor. Glavni je dio DNK (dezoksiribonukleinska kiselina), RNA (ribonukleinska kiselina) i adenozin-trifosfata. Fosfolipidi, jedinjenja fosfora, su sastavni dio svih ćelijskih membrana u živim organizmima. Fosfor je i glavni sastojak svih đubriva za uzgoj biljaka. Koristi se još i u proizvodnji deterdženata, pesticida, nervnih otrova i recimo šibica.

Namirnice koje su bogate fosforom su meso, mlijeko, jaja, riba, sjemenke biljki, orasi, pasulj i mahunarke, kakao, gljive, kikiriki.

Biološka funkcija

Razlog zašto je fosfor neophodan za sav poznati život je što fosfor gradi nukleinske kiselin DNK (dezoksiribonukleinska kiselina) i RNK (ribonukleinska kiselina). Fosfor je sastavni element i ATP-a (adenozin-trifosfata) supstance koja omogućava prenos energije između ćelija. Jedinjenja fosfora – fosfolipidi grade sve ćelijske membrane. Soli kalcijum fosfata su sastavni dio kostiju. Tijelo prosječnog odraslog čovjeka sadrži oko 0,7 kilograma fosfora od čega se većina nalazi u kostima i zubima u formi apatita (fosfatni mineral). Fosfor je neophodan za normalan rad srca, neophodan je za nervnu aktivnost, bez njega nema rasti ćelija i popravke istih usljed oštećenja. Fosfor se apsorbrisa u digestivnom traktu, a reapsorbira u bubrezima. Dovoljna količina vitamina D, poboljšava apsorpciju fosfora. Prosječan nivo fosfata u krvi bi trebao biti između 0,81 mmol/L i 1,45 mmol/L.

Nedostatak fosfora – hipofosfatemija

Nedostatak fosfora u organizmu dovodi do hipofosfatemije. Hipofosfatemija se manifestuje ozbiljnom kliničkom slikom i glavni simptomi su slabost, parestezije (trnci po koži), konfuzija, koma, paraliza disajnih organa, mišićna disfunkcija, disfunkcija bijelih krvnih zrnaca, hemolitička anemija,… Nedostatak fosfora na našem području je uglavnom posljedica hroničnog konzumiranja alkohola. Alkohol onemogućava apsorpciju fosfora. Nedostatak može izazvati i nedovoljna količina vitamina D u tijelu, šećerna bolest, dugotrajna alkaloza, transplantacija bubrega, početak normalne ishrane nakon dugog gladovanja. Postoje i slučajevi hipofosfatemije uzrokovane limfomom, leukemijom, osteomalacijom (uzrokovanom tumorom) te nasljednim putem. Nedostatak u fosforu zbog nedovoljnog unosa hranom je izuzetno rijedak najviše iz razloga što je fosfor sastojak svih namirnica.

Hiperfosfatemija (predoziranje fosforom)

Poremećaj elektrolita u organizmu uzrokovan povećanom količinom fosfata u krvi naziva se hiperfosfatemija. Povećanje fosfora u krvi dovodi do smanjenja kalcijuma u krvi, pa zato hiperfosfatemija ima simptome koji prate hipokalcemiju, a to su tetanija, parestezija, srčane aritmije i laringospazam. Previsoke količine fosfora u organizmu najčešće uzrokuju slabost i bolesti bubrega, hipoparatireodizam, ćelijske ozljede usred hemoterapije ili rabdomiolize, pretjeran unos fosfata, lakzativi te prevelika količina vitamina D.

Preporučeni unos fosfora

Dnevne potrebe za fosforom zavise od starosti i pola.
0-6 mjeseci – 100 miligrama dnevno
7-12 mjeseci – 275 miligrama dnevno
1-3 godine – 460 miligrama dnevno
4-8 godina – 500 miligrama dnevno
9-18 godina 1250 miligrama dnevno
odrasli 700 miligrama dnevno

Hrana bogata fosforom

Sva hrana sadrži određene količine fosfora. Namirnice koje su bogate fosforom su meso, mlijeko, jaja, riba, sjemenke biljki, orasi, pasulj i mahunarke, kakao, gljive, kikiriki. U praksi svaka dijeta koja donosi dovoljne dnevne potrebe kalcijuma i proteina donosi i dovoljnu količinu fosfora za naš organizam. Voće i povrće takođe sadrži fosfor ali u veoma malim količinama.

Referenca:
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/002424.htm

Povezani članci